Zmiany w obrębie widocznej części oka mogą być sygnałem zaburzeń w działaniu narządu wzroku lub innego ważnego organu. Choć nie każda plamka na oku stanowi poważne zagrożenie dla zdolności widzenia, to jednak warto skonsultować się z lekarzem okulistą, jeśli zauważysz coś, co Cię niepokoi. Sprawdź, o czym mogą świadczyć plamki na oku i jakie kolory przybierają, zwiastując różnego rodzaju schorzenia.
Pojawienie się plamki na oku nie zawsze związane jest ze stanem chorobowym organizmu. Niewielka kropka na spojówce często bywa jedynie łagodną zmianą barwnikową, powstałą z melanocytów (komórek barwnikowych).
Plamki tego typu występują zwykle w odcieniach czerni, brązu i szarości, ale mogą się zdarzyć także przebarwienia żółte lub różowe. Czasami plamka jest bezbarwna – przezroczysta i objawia się w postaci wypukłego guzka barwnikowego. Tego rodzaju zmiany nie są groźne same w sobie, jednak wymagają konsultacji z okulistą, ponieważ w bardzo rzadkich przypadkach mogą świadczyć o początkach czerniaka spojówki.
Gałka oczna zbudowana jest z wielu drobnych elementów, które wspólnie tworzą idealną całość, w postaci sprawnego narządu wzroku. Ściany oka składają się z trzech błon – zewnętrznej błony włóknistej (twardówka i rogówka), środkowej naczyniowej (tęczówka, ciało rzęskowe, naczyniówka) oraz wewnętrznej, złożonej z dwóch rodzajów fotoreceptorów (tzw. czopki oraz pręciki).
Jedną z ważniejszych, aczkolwiek niewielkich części siatkówki jest tzw. plamka żółta. Nazwano ją tak ze względu na charakterystyczny żółty odcień (zobaczyć go może lekarz podczas badania dna oka). To skupisko światłoczułych komórek, które są odpowiedzialne za rozróżnianie kolorów oraz widzenie kontrastowe. Ten niewielki fragment powierzchni siatkówki obejmuje receptory wzrokowe, przekazujące informacje do mózgu osobnymi włóknami nerwowymi. Wszelkie zaburzenia w obrębie plamki żółtej mogą prowadzić do pogorszenia widzenia centralnego.
O ile plamka żółta jest elementem oka, a nie objawem, towarzyszącym chorobie, to jednak na powierzchni spojówki mogą pojawić się niepokojące zmiany oraz przebarwienia. Niektóre z nich samoczynnie znikają po niedługim czasie, bez konieczności stosowania leków. Żeby mieć pewność, że plamka na oku nie jest związana ze stanem chorobowym, należy skonsultować się z lekarzem okulistą. Specjalista dokładnie obejrzy zmianę, a jeśli okaże się to niezbędne, zleci wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych.
Kluczem do zdefiniowania źródła problemu są ewentualne dolegliwości, jakie towarzyszą pojawieniu się plamki na oku. Jeśli pacjent odczuwa w tym miejscu ból lub nagłe pojawienie się zmiany związane jest z zaburzeniami pola widzenia, należy koniecznie poinformować o tym lekarza. To ułatwi postawienie diagnozy i umożliwi szybsze podjęcie kroków, niezbędnych do przywrócenia zdrowia pacjentowi.
Sprawdź, jakiego rodzaju plamki najczęściej pojawiają się na powierzchni spojówek. Dzięki temu poznasz najbardziej prawdopodobne przyczyny występowania zmian tego rodzaju, zanim jeszcze skonsultujesz się ze specjalistą.
Pojawienie się czerwonej plamki na powierzchni spojówki najczęściej zwiastuje wylew podspojówkowy, popularnie określany jako pęknięte naczynko. W wyniku drobnego uszkodzenia naczynia krwionośnego, krew przedostaje się do przestrzeni między spojówką a twardówką. Czerwona plamka na oku zazwyczaj nie wymaga leczenia – znika sama po ok.1-2 tygodniach. Jeśli jednak zaczerwienienie się rozszerza lub jest wynikiem urazu i towarzyszą mu dodatkowe objawy, należy niezwłocznie udać się do okulisty, żeby wykonał niezbędne badania.
Drobny fragment o czerwonym zabarwieniu może również oznaczać początek stanu zapalnego spojówki lub wystąpienie reakcji alergicznej. Do innych przyczyn pojawienia się czerwonej plamki należą: nieprawidłowo dobrane lub źle założone szkła kontaktowe, częste pocieranie oka, nadmierne przesuszenie spojówki (np. w wyniku przebywania w klimatyzowanym pomieszczeniu).
Czarna plamka na siatkówce (tzw. męty) jest szczególnie niebezpieczna, jeśli pojawia się nagle. Może być efektem odwarstwienia siatkówki, niedrożności naczyń lub zaawansowanego wieku pacjenta, kiedy wzrasta ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej. Odwarstwienie siatkówki to schorzenie związane z oddzieleniem siatkówki od błony naczyniowej oka. Przez długi czas może przebiegać skąpoobjawowo, dlatego pacjenci często ignorują symptomy choroby, czekając aż przejdzie samoistnie. Do lekarza okulisty udają się dopiero wtedy, gdy pojawią się zaburzenia widzenia, takie jak: nagłe pogorszenie wzroku, słabsze widzenie w jednym oku, uczucie mgły, zasłaniającej fragment pola widzenia, błyski oraz męty „przed okiem”.
Pojawienie się brązowych plamek na oku może zwiastować problemy z funkcjonowaniem wątroby. W takiej sytuacji należy koniecznie skonsultować się z okulistą, który dokona oceny zmian poprzez oględziny lub wykonanie odpowiednich badań. Jeśli przypuszczenia się potwierdzą i okaże się, że plamka o brązowym zabarwieniu, związana jest z uszkodzeniem wątroby, okulista skieruje pacjenta do hepatologa – specjalisty w dziedzinie leczenia schorzeń wątroby i dróg żółciowych. Lekarz zaproponuje leczenie i prawdopodobnie zaleci zmianę codziennej diety.
Czasami plamki na tęczówce są zupełnie naturalnym zjawiskiem, związanym z aktywnością komórek barwnikowych. Mogą pojawiać się pod wpływem działania czynników zewnętrznych, jednak nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, ani zdolności widzenia. Należy jednak pamiętać, że tę kwestię może ocenić wyłącznie lekarz okulista. Samodzielne diagnozowanie i szukanie źródła zmian w różnych obszarach oka, a do tego leczenie na własną rękę bywa zgubne w skutkach i zabiera czas, który często odgrywa kluczową rolę w procesie terapeutycznym.
Choć nie wszystkie plamki na oku wymagają leczenia, to jednak jest ono konieczne w przypadku odwarstwienia siatkówki lub jeśli znamię barwnikowe może przekształcić się w nowotwór złośliwy. Żeby zdiagnozować przyczynę pojawienia się plamki, lekarz wykonuje pełną diagnostykę oka. Może ona obejmować badanie ostrości wzroku do dali i do bliży, badanie w lampie szczelinowej, a także badanie dna oka.
Zmiany barwnikowe spojówki powinny być zawsze badane pod mikroskopem, ponieważ umożliwia on lekarzowi dokładne przyjrzenie się i ocenę przebarwienia. Sposób leczenia zawsze zależy od rodzaju schorzenia, jakie objawia się wystąpieniem plamki w określonym kolorze oraz lokalizacji. Jeśli okulista zdiagnozuje czerniaka spojówki, może zdecydować o wycięciu zmiany wraz z marginesem tkanki niedotkniętej chorobą. Pooperacyjny ubytek można wyrównać poprzez naciągnięcie spojówki i połączenie jej brzegów.
Jeżeli usunięcie zmiany nowotworowej jest niemożliwe, lekarz może skierować pacjenta na radioterapię protonową oka. To skuteczna metoda leczenia nowotworów – efekty terapii zauważalne są już po kilkunastu dniach. Osoba z czerniakiem spojówki powinna znajdować się pod opieką zarówno okulisty, jak i onkologa
Pojawienie się plamki na oku może być efektem działania różnych czynników zewnętrznych – od przesuszenia, czy urazu mechanicznego, aż po schorzenia zupełnie innych narządów, jak trzustka lub wątroba. Jeśli zauważysz niepokojące zmiany, którym dodatkowo towarzyszą inne dolegliwości, umów się na wizytę do okulisty.
