Zdrowie jelit jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania i dobrej kondycji całego organizmu. Żeby odpowiednio o nie zadbać, warto raz na kilka lat wykonać diagnostykę w kierunku raka jelita grubego oraz innych schorzeń. Badaniem pozwalającym kompleksowo ocenić stan tego narządu jest kolonoskopia, wokół której narosło wiele mitów – czas je rozwiać. Sprawdź, komu zaleca się badanie endoskopowe dolnego odcinka przewodu pokarmowego, jak się do niego przygotować i jak wygląda jego przebieg krok po kroku.

Kolonoskopia – co to za badanie?

Kolonoskopia to badanie, które polega na wprowadzeniu do jelita grubego giętkiego endoskopu (kolonoskopu). Urządzenie wyposażone jest w maleńką, podświetlaną kamerę, aby lekarz mógł dokładnie obejrzeć wnętrze jelita. Za pomocą endoskopu można również przeprowadzić proste zabiegi, takie jak usuwanie polipów, ciał obcych, czy też pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Badanie wykonywane jest w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym, w zależności od możliwości zabiegowych oraz wskazań medycznych.

Badanie kolonoskopowe uznawane jest za „złoty standard” w diagnostyce i terapii schorzeń jelita grubego. Pozwala szybko wykryć zmiany nowotworowe, potwierdzić lub wykluczyć chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz poznać przyczynę niedokrwistości z niedoboru żelaza, jeśli do tej pory nie udało się jej ustalić.

Wskazania do kolonoskopii

Oprócz tego, że kolonoskopia pozwala wykryć nowotwór jelita grubego na dość wczesnym etapie, co pozwala jeszcze szybciej rozpocząć odpowiednie leczenie, umożliwia również usuwanie ciał obcych, polipów oraz poszerzanie zwężeń jelita. Zalecana jest jako element profilaktyki chorób jelit dla osób w wieku 50-65 lat, lub młodszych, jeśli znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania.

Kolonoskopię wykonuje się także, jeśli zachodzi podejrzenie krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, przy pozytywnym wyniku badania na krew utajoną w kale lub zaobserwowaną świeżą krwią w oddawanych stolcach. Pozwala zahamować czynne krwawienie z guzów, czy owrzodzeń na ściankach jelita.

Badanie kolonoskopowe jest również elementem kontroli stanu zdrowia u pacjentów, u których występują choroby zapalne jelit (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego) lub usunięto polipy jelita grubego. Lekarze zalecają ją także po bardziej skomplikowanych zabiegach chirurgicznych, aby monitorować proces leczenia.

Wskazaniem do wykonania kolonoskopii jest też nagła utrata masy ciała i problemy z rytmem wypróżnień. Jeśli u pacjenta występują zaparcia lub przewlekłe biegunki, powinien niezwłocznie zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

Kolonoskopia – przeciwwskazania

Badanie kolonoskopowe nie może być jednak wykonane u każdego pacjenta. Do przeciwwskazań należą głównie:

• stany zapalne otrzewnej,
• perforacja ściany jelita,
• zapalenie uchyłków jelita grubego o ostrym przebiegu,
• bardzo ostre zapalenie jelita grubego,
• niewydolność oddechowa,
• niewydolność serca,
• zaburzenia krzepnięcia krwi.

Przygotowanie do kolonoskopii – wszystko, co musisz wiedzieć

Żeby lekarz mógł wprowadzić kolonoskop i obejrzeć wnętrze jelita, niezbędne jest wcześniejsze przygotowanie do badania. Należy oczyścić jelito grube z pozostałości pokarmowych, dlatego pacjent zobowiązany jest do przestrzegania specjalnej diety ubogoresztkowej lub płynnej. Zalecane jest także przyjmowanie środków przeczyszczających, takich jak roztwór PEG, czy mieszanki z kwasem cytrynowym, tlenkiem magnezu lub pikosiarczanem sodu.

Na tydzień przed zabiegiem pacjent nie powinien spożywać buraków, ani preparatów, zawierających żelazo, ponieważ zmieniają kolor śluzówki jelita, co może wpływać na wynik badania.

Spożywanie roztworu PEG rozpocznij wieczorem (najlepiej około godziny 18.00) w dniu poprzedzającym kolonoskopię. W ciągu dwóch godzin należy małymi łyczkami wypić 2 litry roztworu. Jeśli smak płynu Ci nie odpowiada, możesz dodać do niego sok z cytryny (bez kawałków miąższu) lub mocno go schłodzić. Po przyjęciu leku należy również popijać wodę. Następnego dnia rano wypij kolejną porcję roztworu o pojemności 1 litra. Ważne, aby przyjmowanie leku zakończyć najpóźniej 4 godziny przed badaniem. W tym dniu także możesz swobodnie pić wodę do ok.2 godzin przed kolonoskopią.

Ze specjalistą należy skonsultować się także w kwestii leków zażywanych w związku z chorobami przewlekłymi. Może się okazać, że niektóre z nich będzie trzeba czasowo odstawić, dlatego koniecznie omów to wcześniej z lekarzem.

Czy można coś zjeść przed kolonoskopią?

Ostatnie posiłki przed badaniem można spożywać w dniu poprzedzającym. Pacjent może zjeść lekkie śniadanie, a na obiad wypić czysty bulion, bez dodatków. Ważne jest odpowiednie nawadnianie organizmu, najlepiej popijając czystą wodę lub przejrzyste soki.

Kolonoskopia – przygotowanie w placówce medycznej

Na badanie przyjdź o wskazanej godzinie wraz z kompletem wyników badań laboratoryjnych, zleconych wcześniej przez lekarza. W zależności od rodzaju znieczulenia, otrzymasz wcześniej odpowiednie leki uspokajające lub znieczulające. Niektóre placówki wykonują także lewatywę przed kolonoskopią – warto dopytać o to wcześniej, aby wiedzieć, na co się nastawić.

Badanie kolonoskopowe – przebieg kolonoskopii krok po kroku

Kolonoskopia jest badaniem inwazyjnym, które może powodować dyskomfort, ból i stres u niektórych pacjentów, dlatego stosuje się znieczulenie miejscowe lub ogólne, pod opieką lekarza anestezjologa. W czasie badania kolonoskopowego, pacjent powinien przyjąć pozycję leżącą na lewym boku z kolanami podciągniętymi do klatki piersiowej.

W pierwszej kolejności lekarz przeprowadzający badanie zbada okolice odbytu pacjenta, a dopiero potem delikatnie wprowadzi kolonoskop – giętki, elastyczny endoskop o grubości palca wskazującego. Kolonoskop wsuwany jest powoli i stopniowo, aby specjalista mógł dokładnie obejrzeć ściany jelita i zauważyć ewentualne zmiany, polipy, czy uchyłki jelita grubego. W czasie badania, endoskop pozwala pompować powietrze do wnętrza jelita, co pozwala dojrzeć więcej szczegółów w budowie dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Kolonoskopia trwa zazwyczaj 30-60 minut. Następnie pacjent jest wybudzany (jeśli zastosowano znieczulenie ogólne) i może wrócić do domu.

Kolonoskopia – zalecenia po badaniu

Po badaniu pacjent powinien odpoczywać i nie wstrzymywać gazów – wprowadzone do jelit powietrze musi wydostać się na zewnątrz. Pierwszy lekki posiłek po kolonoskopii można zjeść już po 2-3 godzinach od badania. Warto pamiętać, że ból jest naturalną reakcją organizmu i zwykle utrzymuje się jeszcze od kilku do kilkunastu godzin.

Mogą pojawić się też przejściowe problemy z wypróżnianiem, jednak po kilku dniach wszystko powinno wrócić do normalnego stanu.

Podsumowanie

Kolonoskopia to nowoczesny zabieg, który umożliwia profilaktykę i szybkie wykrycie groźnych chorób jelita grubego. Zwykle nie wymaga pobytu w szpitalu – pacjent pojawia się w placówce medycznej w dniu zabiegu i jeszcze tego samego dnia może wrócić do domu. Badanie nie trwa długo i wykonywane jest w znieczuleniu, aby zapewnić pacjentowi odpowiedni komfort na każdym etapie.

Bibliografia

• P. Jarzynkowski, R. Piotrkowska, J. Książek, Satysfakcja pacjentów z badań endoskopowych dolnego odcinka przewodu pokarmowego, „Borgis – Medycyna Rodzinna” 2016, nr 4, s. 180-187.

• J. Wadełek, Wybrane powikłania kolonoskopii – punkt widzenia anestezjologa, „Borgis – Nowa Medycyna” 2018, nr 3, s. 164-175.

• Kolonoskopia – badanie, które ratuje życie, https://pacjent.gov.pl/program-profilaktyczny/kolonoskopia-badanie-ktore-ratuje-zycie (dostęp: 26.03.2024 r.).